Ngày 28/10/2016, tại Trường Đại học Thủ Dầu Một đã diễn ra Hội thảo khoa học Quốc gia với chủ đề “Những vấn đề văn học và ngôn ngữ Nam bộ”. Với sự phối hợp tổ chức của 3 đơn vị: trường Đại học Thủ Dầu Một, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp.Hồ Chí Minh, Viện Văn học, hội thảo đã thu hút sự tham dự của gần 300 đại biểu là những nhà nghiên cứu uy tín, nhà khoa học, giảng viên, học viên cao học đến từ nhiều trường đại học, viện nghiên cứu, cơ quan, trường phổ thông trong cả nước.   

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Văn Hiệp - Hiệu trưởng trường Đại học Thủ Dầu Một nhấn mạnh, văn học và ngôn ngữ Nam bộ là một phần quan trọng của văn hóa Việt Nam, là tài sản quý báu trong đời sống tinh thần và tâm hồn của người Việt Nam bộ. Các nghiên cứu tại Hội thảo một lần nữa làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, đặc điểm, diện mạo, đời sống, tác giả, tác phẩm của văn học và ngôn ngữ Nam bộ, góp phần vào sự nghiệp đổi mới, phát triển văn học Việt Nam theo hướng hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Bên cạnh đó, PGS cũng mong muốn các nhà khoa học tập trung nghiên cứu và thảo luận về thời cơ, thách thức của bối cảnh hội nhập đối với văn học và ngôn ngữ Nam bộ đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm phát triển văn học Nam bộ trên các phương diện: sáng tác, nghiên cứu, lý luận phê bình, giao lưu quảng bá văn học… nhằm đem lại những hơi thở của đời sống văn học để minh chứng rằng Nam bộ là vùng đất luôn khát vọng đổi mới, sáng tạo và phát triển.

Sau báo cáo đề dẫn, tại phiên toàn thể, Hội thảo đã nghe phần trình bày của GS.TS Phong Lê với tham luận “Mấy ghi chép về sự ra đời của văn xuôi Quốc ngữ ở Nam bộ trong tiến trình hiện đại văn hóa dân tộc”, tham luận “Về tiểu thuyết lịch sử” của GS.TS Trần Đình Sử  và tham luận “Đường ranh mờ giữa từ địa phương Nam bộ và từ toàn dân” của TS. Hồ Văn Tuyên. Trên cơ sở các mục tiêu đề ra, Ban Tổ chức Hội thảo đã tuyển chọn 60 tham luận trình bày tại 6 tiểu ban. Cụ thể:

Tiểu ban 1 bàn về chủ đề Tiểu thuyết lịch sử và dịch văn học. Các báo cáo tham luận tập trung vào trình bày những vấn đề lý thuyết của thể tài tiểu thuyết lịch sử, đặc điểm và giá trị của tiểu thuyết lịch sử Nam bộ như: Phan Yên ngoại sử tiết phụ gian truân của Trương Duy Toản, Nam cực tinh huy của Hồ Biểu Chánh, bộ ba tiểu thuyết lịch sử Nam Kỳ của Tân Dân Tử… Về dịch văn học, các báo cáo tập trung giới thiệu những tình hình tư liệu và nghiên cứu văn học dịch giai đoạn đầu tiên, Trương Minh Ký và Truyện ngụ ngôn của La Fontaine, các tiểu thuyết phóng tác của Hồ Biểu Chánh…

Tiểu ban 2 có chủ đề Văn học dân gian Nam bộ. Các báo cáo đi vào nghiên cứu những vấn đề tổng thể của văn học dân gian vùng: miền Đông Nam bộ, miền Tây Nam bộ; văn học dân gian tộc người Khmer, Chăm, Hoa; các tiểu thể loại văn học dân gian và một số tác phẩm cụ thể như: ca dao dân ca, truyện cổ tích, truyền thuyết, tân cổ giao duyên, truyện Tấm Cám ở Nam bộ…

Tiểu ban 3 có chủ đề Văn học Hán Nôm Nam bộ. Các báo cáo tập trung nghiên cứu những vấn đề tổng quát của văn học Hán Nôm Nam Bộ như: vấn đề phân kỳ, chia các giai đoạn văn học; các thể tài, các vấn đề của văn học Hán Nôm Nam Bộ như: thơ Nôm Đường luật, thơ trào phúng, truyện thơ Nôm, kịch bản tuồng, cuộc bút chiến Phan Văn Trị và Tôn Thọ Tường, vấn đề chuyển thể tác phẩm Kim Thạch kỳ duyên của Bùi Hữu Nghĩa, những vấn đề liên quan đến tác phẩm kỳ lạ: Kim cổ kỳ quan của Nguyễn Văn Thới…

Tiểu ban 4 với chủ đề Văn học quốc ngữ Nam bộ trước 1945 nhận được sự quan tâm của đông học giả, với số lượng báo cáo được chọn chiếm đến 1/3 tổng số tham luận gửi đến. Các tham luận tập trung vào các vấn đề trọng tâm của văn học quốc ngữ Nam bộ như: giá trị và đặc điểm qua quá trình vận động của văn học Quốc ngữ Nam bộ; nguyên nhân bị lãng quên trong thời gian dài của văn học Nam bộ; giới thiệu các phong trào văn học, các thể tài, các văn nhóm của văn học Quốc ngữ Nam bộ: Thơ ca Minh tân, truyện ngắn giai đoạn đầu tiên, văn học tôn giáo trên Nam Kỳ địa phận, du ký, văn học thiếu nhi, vấn đề chủ nghĩa hiện thực; và hàng loạt các văn nhóm hình thành xung quanh các tờ báo như: Nông cổ mín đàm, Công luận báo, Phụ nữ tân văn, Tiểu thuyết Nam Kỳ…; đánh giá và định vị những tác giả, tác phẩm nổi bật như: Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Trọng Quản, Hồ Biểu Chánh, Phan Khôi, Sơn Vương, Trần Huy Liệu, Trúc Hà, Phạm Văn Hạnh, Kiều Thanh Quế…

Tiểu ban 5 bàn về chủ đề Văn học Nam bộ sau 1945. Các diễn giả và đại biểu tham dự tập trung trao đổi những vấn đề chung của văn học vùng theo từng giai đoạn: giá trị và đặc điểm văn học Nam Bộ 1930-1945, văn học miền Đông Nam bộ, văn học miền Tây Nam bộ, văn học Hà Tiên; các tác giả và tác phẩm văn học Kháng chiến chống Pháp: Tam Ích, Ca Văn Thỉnh, Huỳnh Văn Nghệ, Bình Nguyên Lộc, Lưu Quý Kỳ, Tô Nguyệt Đình, Thẩm Thệ Hà, Trang Thế Hy; các văn nhóm, các tác giả văn học yêu nước tiến bộ từ sau 1954: báo Nhân loại, thơ ca dấn thân…

Tiểu ban 6 có chủ đề Tiếng Việt ở Nam bộ. Các báo cáo tham luận tập trung xoay quanh các nội dung: những vấn đề chung về giao lưu, tiếp xúc ngôn ngữ ở Nam bộ; bàn về phương ngôn Nam bộ: các vấn đề về từ vựng, ngữ âm, địa danh, tiếng lóng, thành ngữ, tục ngữ được khảo sát qua những tác phẩm văn học cụ thể.

Kết thúc Hội thảo, PGS.TS Hoàng Trọng Quyền – Phó Hiệu trưởng trường Đại học Thủ Dầu Một đúc kết, với 150 tham luận khoa học cùng các ý kiến trao đổi, hội thảo đã làm sáng tỏ và khẳng định những sắc thái riêng, những nghiên cứu chuyên sâu về tác giả, tác phẩm, các trào lưu vận động của văn học và ngôn ngữ Nam bộ, mang lại giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc về nhiều vấn đề quan trọng của việc phát triển văn học và ngôn ngữ Nam bộ. Những kết quả nghiên cứu tại hội thảo có ý nghĩa to lớn trong công tác nghiên cứu và giảng dạy, đồng thời đặt ra những hướng nghiên cứu mới hướng tới khẳng định những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc nói chung, tạo nên diện mạo đặc sắc của văn học Nam bộ nói riêng trong bối cảnh toàn cầu hóa.

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệp phát biểu khai mạc hội thảo

GS.TS Phong Lê với tham luận “Mấy ghi chép về sự ra đời của văn xuôi Quốc ngữ ở Nam bộ
trong tiến trình hiện đại văn hóa dân tộc”

GS.TS Trần Đình Sử  trình bày tham luận “Về tiểu thuyết lịch sử” 

Hội thảo thu hút sự tham gia của nhiều nhà nghiên cứu, nhà khoa học, giảng viên, học viên và sinh viên trong cả nước

Các đại biểu chụp hình lưu niệm tại Hội thảo
 

BBT